Poznaj Kobylany: Historia Kobylan

09:37 0 Comments

Historia Kobylan

Herb Kobylan
                Kobylany leżą nad potokiem Łąki- Równie , wpadającym do rzeki Iwełki, która jest prawym dopływem Wisłoki. Wieś ma położenie górzyste, gdyż położona jest na wysokości 350 m n. p. m. Kobylany graniczą od wschodu z Łękami Dukielskimi i Bóbrką, od zachodu z Sulistrową 
i Nienaszowem, od północy z Chorkówką, a od południa z Iwlą i Głojscami. W skład wsi wchodzą cztery przysiółki: Myszkowskie, Pałacówka, Wolica i Zagrody. Przez miejscowość Kobylany przechodzi droga powiatowa Krosno- Toki oraz Toki – Wietrzno.
                Początek Kobylan sięga XIII wieku. Osadę zakładali Bogoriowie. Początkowo nosiła nazwę Kobyle Pole, następnie zwała się Kobyle Łany. Tak  zwane „Równie”, ciągnące się od Łęk Dukielskich, poprzez Kobylany i Sulistrową, aż ku Makowiskom i Nienaszów, były niewątpliwie terenem sprzyjającym osadnictwu. Po obu stronach rzeki Równie rozciągały się łąki, które mogły być wykorzystane do wypasu bydła i koni. Stąd też pochodzi pierwotna nazwa wsi, czyli Kobyle Łany. Pierwotni mieszkańcy Kobylan, poprzez karczowanie i wypalanie, na użytek gruntów rolnych zaadoptowali znaczne obszary leśne. Po wielkich połaciach leśnych z tamtych czasów pozostał jedynie ślad w  postaci nazw: Wielkie Łazy, Podlasie, Brzezówki, Dąbrowa.
                Osadnictwu na tych terenach sprzyjały również ważne szlaki komunikacyjne. Najważniejszy
z nich prowadził z Węgier i Słowacji, przez Przełęcz Dukielską, na północ kraju. Trakt komunikacyjny biegł wzdłuż rzeki Jasiołki, po jej lewej stronie. W pobliżu wsi Wietrzno rozwidlał się. Prowadził na północ ku Bałtykowi i na zachód, przez Wietrzno, Łęki, Kobylany i Toki.
                Teren dzisiejszych Kobylan w XII wieku był własnością Piastów. W okresie rozbicia dzielnicowego zaczęli oni nadawać ziemie klasztorom, biskupom i rycerstwu w uznaniu za zasługi lub dla umocnienia obronności ziem przygranicznych i całego państwa. Prawdopodobnie pod koniec XII lub na początku XIII wieku, z takiego nadania, duży obszar ziem, położonych między Wisłoką na zachodzie a Jasiołką na wschodzie oraz grzbietem Beskidu Niskiego na południu, graniczącym z Rusią Halicką i Węgrami, otrzymał ród Bogoriów ze Skotnik. Obowiązkiem tego rodu była ochrona pogranicza polsko- rusko- węgierskiego i zagospodarowanie terenów przygranicznych. W połowie XIV wieku własność feudalna Bogoriów uległa podziałowi. Wschodnią część tych obszarów z Kobylanami otrzymał kasztelan poznański i wojewoda kaliski- Przecław z Gułtowa. Było to prawdopodobnie wiano jego żony, która była siostrą arcybiskupa gnieźnieńskiego, Jarosława Bogorii. Przecław należał do rodu Grzymałów pochodzącego z Pogorzeli na Śląsku i osiadłego na tym terenie w połowie XIII wieku. Ród pieczętował się herbem „Trzy Wieże”. Tak doszło do powstania klucza rycerskiego z siedzibą
w Kobylanach. Klucz obejmował miejscowości: Łęki, Kobylany, Sulistrowa, Draganowa, Makowiska, Głojsce, Iwla, Chyrowa i Dukla. Nosił nazwę klucz kobylański.
                Przejście klucza kobylańskiego w ręce Grzymalitów rozpoczęło nowy okres rozwoju gospodarczego i osadnictwa na tym terenie. Szczególną rolę odgrywała wówczas hodowla koni, które były ważnym i nieodzownym elementem sił zbrojnych państwa polskiego. Syn wspomnianego Przecława z Grzymalitów – Janusz Suchywilk ( przydomek otrzymał z racji szczupłej budowy ciała), urodzony w 1310 roku, był człowiekiem, który otrzymał staranne wykształcenie. Posiadał tytuł doktora dekretów i zajmował ważne stanowiska państwowe i kościelne w kraju. Jako zaufany człowiek króla Kazimierza Wielkiego uzyskał dla swego ojca Przecława prawo lokalizacji wszystkich wsi należących do klucza kobylańskiego. Miało to miejsce 22 sierpnia 1358 roku. Sześć lat później, 21 października 1364 roku, gdy Kazimierz Wielki przebywał na Węgrzech, Janusz Suchywilk uzyskał od niego akt, na mocy którego klucz kobylański przeszedł z rąk ojca Przecława na niego. Janusz Suchywilk, nie mając potomstwa z racji stanu duchownego,  przekazał cały klucz swoim bratankom. Doprowadziło to do tego, że stracił on na znaczeniu i przestał być prężnym ośrodkiem gospodarczym.

                Bratankowie Janusza Suchegowilka objęli dobra kobylańskie we władanie dopiero po roku 1373, gdy Janusz przeniósł się z Krakowa do Gniezna, gdzie w 1374 został arcybiskupem. Jego majątek przypadł synom Janusza Cztana ze Strzelec, byli to  Jakub, Piotr, Mikołaj, Mroczek i Jakusz. 17 października 1377 roku synowie Janusza Cztana- Mikołaj i Piotr- odstąpili bratu Jakuszowi Kobylany, Łęki, Iwlę, Draganową, Makowiska, Głojsce, Sulistrową i Duklę. Na siedzibę administracji klucza kobylańskiego wybrano w Kobylanach łagodne wzniesienie w pobliżu skrzyżowania dróg Wietrzno- Toki i Kobylany – Zręcin. Był to roku 1373. Tutaj zatrzymywali się prawdopodobnie przy folwarku Bogoriów. Wkrótce wybudowali tu dwór, w którym zamieszkali synowie Janusza Cztana. Obok zabudowań posadzono dęby. Niektóre z nich rosną do dziś. Miejsce, na którym stał dworek nazywano do niedawna „ pod dębami”. Zaś właściciele dóbr nazwani zostali Kobylańskimi.
Jakusz Kobylański , wnuk Przecława, zamieszkał już na stałe w Kobylanach, zmarł ok. 1385 roku. Dobra kobylańskie przeszły w ręce jego synów: Jana, Jakuba, Jakusza i Domarata. Jakusz ok. 1380 roku zaczął zakładać miasto Duklę, obok wsi Dukla. Pomagali mu w tym Jan i Jakub. 20 stycznia 1402 roku przybyli oni z Kobylan do Dukli i tu, w mieszkaniu wójta Tyla, wystawili odpowiedni dokument.
Osiem lat później  w 1410 roku bracia Jakub i Domarat z Kobylan udali się na daleką
i niebezpieczną wyprawę wojenną przeciw Krzyżakom. Walczyli pod dowództwem sławnego rycerza- miecznika Zyndrama z Maszkowic.
Bracia Kobylańscy wsławili się w bitwie pod Grunwaldem, która miała miejsce 15 lipca 1410 roku. O Domaracia pisze w swym dziele pt. „Roczniki” kronikarz Jan Długosz:
„Pierwsza była chorągiew wielka ziemi krakowskiej, której znakiem był biały orzeł w koronie
z rozpiętymi skrzydłami na czerwonym polu . Znajdowali się w jej szeregach wszyscy znaczniejsi panowie i rycerze polscy, wszyscy weterani i wyćwiczeni w bojach. Siłą i liczebnością przewyższała ona wszystkie inne chorągwie. Jej dowódcą był wspomniany Zyndram z Maszkowic, a chorążym rycerz Marcin z Wrocimowic z rodu Półkoziców. W pierwszym szeregu kroczyło w niej i na czele
dziewięciu rycerzy ze względu na ich niezwykłe zasługi, a mianowicie: Zawisza Czarny z Garbowa
z domu Sulima, Florian z Korytnicy herbu Jelita, Domarat z Kobylan z rodu Grzymalitów, Skarbek
z Góry  z domu Habdank, Paweł z Biskupic z rodu Niesobia, Jan Warszowski z rodziny Nałęcz, Stanisław z Charbinowic z rodu Sulima i Jaksa z Targowiska z domu Lisów”.
Domarat z Kobylan tuż obok
                Zawiszy Czarnego
Wspomina o tym rycerzu w powieści „Krzyżacy” również Henryk Sienkiewicz- laureat literackiej Nagrody Nobla:
„… Leciały w górę skry skrzesane żelazem, złamki drzewców, proporce, pióra strusie i pawie. Kopyta rumaków obsuwały się po krwawych, leżących na ziemi pancerzach i trupach. Kto padł ranny, tego miażdżyły podkowy.
Lecz żaden nie padł jeszcze z przedniejszych rycerzy polskich i szli przed się w zgiełku
i ciasnocie, wykrzykując imiona swych patronów lub zawołania rodowe, jak idzie ogień po suchym stepie, który pożera krzewy i trawy. Pierwszy tam Lis z Targowiska porwał mężnego komtura
z Osterody, Gamrata, któreń straciwszy tarczę, zwinął w kłąb swój płaszcz koło ramienia i płaszczem się od ciosów zasłaniał.
Ostrzem miecza przeciął Lis płaszcz i naramiennik, odwalił od pachy ramię, drugim zaś pchnięciem przebił brzuch, aż ostrze w kości pacierzową zgrzytnęło. Krzyknęli z trwogi na widok śmierci wodza ludzie Osterody, lecz Lis rzucił się między nich jak orzeł między żurawie, a gdy Staszko
z Charbinowic i Domarat z Kobylan skoczyli mu z pomocą, poczęli ich we trzech łuskać okropnie, tak jak niedźwiedzie łuszczą strąki, gdy się na pole zasiane młodym grochem dostaną.”  
 Domarat z Kobylan został też uwieczniony na obrazie „Bitwa pod Grunwaldem” Jana Matejki. Obok Zawiszy Czarnego walczy Domarat herbu Grzymała - zaufany i oddany rycerz króla Jagiełły.
Domarat wsławił się jeszcze w bitwie pod Koronowem 10 października 1410 roku. Była to bitwa z oddziałami krzyżackimi zwieńczona zwycięstwem Polaków.
W uznaniu zasług Domarata król Władysław Jagiełło powierzył mu w 1422 roku złożenie
w imieniu króla Polski podpisu na dokumencie regulującym stosunki polsko- krzyżackie. Domarat
z Kobylan szybko awansował i został w końcu marszałkiem Królestwa Polskiego. Także Jakub, brat Domarata, za swe zasługi mianowany został starostą sanockim, a także łowczym królewskim
i podstolim krakowskim.
Wyprawa wojenna Domarata i jego brata była kosztowna. Wcześniej Domarat wiele wydał na wojnę króla Zygmunta Luksemburczyka z władcą Bośni, a było to w 1406 roku. Przed Grunwaldem trzeba było zaciągnąć pożyczkę. Są dokumenty , które potwierdzają fakt, że bracia zastawili na wydatki Duklę. Miasto odzyskali po kilku latach.
W ciągu XV wieku klucz kobylański należał nadal do rodu Kobylańskich. W 1496 roku Hieronim Kobylański, syn Jana, nie mając potomstwa męskiego, zapisał dobra swym braciom- Janowi i Jakubowi. Duklę w 1503 r. odstąpił w drodze wymiany mężowi swej siostry Ewy, Stanisławowi Cikowskiemu z Mikluszowic.
W wieku XVI klucz kobylański w następstwie podziałów rodzinnych kurczył się. Jednak nadal należały do niego Kobylany, Łęki, Sulistrowa, Draganowa, Makowiska i Iwla. Rodzina Kobylańskich
w linii męskiej wymarła w 1590 r.  Hieronim był ostatnim dziedzicem z rodziny Kobylańskich. Wkrótce potem Kobylany wraz z Łękami, Sulistrową i Draganową stały się własnością Stanisława Bolikowskiego. Pod koniec XVI wieku wszystkie te wsie przeszły pod władanie Wojciecha Męcińskiego, który ożenił się z Barbarą Kobylańską.
 Po śmierci Wojciecha klucz kobylański odziedziczył jego syn, Andrzej Męciński. Był on mężem  Katarzyny z domu Bal. Po jego śmierci w 1604 r. cały majątek przeszedł na wdowę . Po jej śmierci
w 1609 r. nastąpił dalszy podział dóbr. Syn Jan otrzymał Kobylany, Łęki, Sulistrową, Draganową, Makowiska i Głojsce, zaś Andrzej pozostałe wsie i Duklę. Andrzej zginął w 1618 roku podczas wyprawy królewicza Władysława IV Wazy na Moskwę.
Po wymarciu rodu Męcińskich miał miejsce kolejny rozpad dóbr klucza. Powstają nowe dwory w Sulistrowej i Makowiskach. Dwór w Kobylanach przechodzi w ręce rodziny Ponińskich. Marianna
z Kalinowskich Ponińska ufundowała w 1775 roku murowany kościół parafialny. Po śmierci spoczęła w jego podziemiach. W kościele znajduje się płaskorzeźba nagrobna przedstawiająca Mikołaja Kobylańskiego oraz herb Grzymałów.
Dwór w Kobylanach staje się własnością Peszyńskich. Przedstawicielem rodu był Tytus Peszyński- uczestnik powstania styczniowego. Zginął pod Panasówką 3 września 1863 roku. Dwór odziedziczył jego syn, Tadeusz Peszyński, który był jego właścicielem do 1905 r. Jego córka Oktawia wyszła za mąż za Wita Sulimirskiego. Dwór przechodzi tym samym w ręce Sulimirskich i jest ich własnością do 1945 roku. W 1898 roku przyszedł na świat w Kobylanach wybitny archeolog- Tadeusz Sulimirski, syn Wita i Oktawii. Zmarł w Londynie w roku 1983. Jego prochy spoczywają w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Kobylanach. Kolejnym synem Sulimirskich był Witold Sulimirski, który zginął w walce z bolszewikami na Wołyniu w 1920 roku. Służył tam w randze podporucznika ułanów kaniowskich. Został odznaczony orderem Virtuti Militari. Rodzina ufundowała mu pomnik w 1933 roku. Ciężko rannego Witolda wyniósł z pola bitwy żołnierz- ułan z Kobylan, Jan Sarna, który we wsi miał przydomek „Wiokara”. Za ten czyn Wit Sulimirski w 1935 roku wynagrodził go kilkuhektarową działką łąki w przysiółku Zagrody. Działka ta ciągnęła się wzdłuż rzeki Równie aż do Sulistrowej.
Podczas I wojny światowej Kobylany poniosły duże straty w ludności cywilnej oraz straty materialne, co spowodowane było toczącymi się w tym rejonie walkami. Także podczas II wojny światowej wieś znalazła się na linii frontu. Rejon ten wyzwalały wojska sowieckie. 10 września druga
i piąta bateria ogniowa pod dowództwem podpułkownika Mikołaja Wasylewicza Bułowa,  działające w drugiej Gwardyjskiej Dywizji Kawalerii , wyzwalają Kobylany. W walkach tych brał też udział pierwszy Czechosłowacki Korpus Armijny. Walki na linii frontu, który utworzył się od Dukli poprzez Iwlę, Głojsce, Draganową, Makowiska po  Nienaszów, trwały aż do 15 stycznia 1945 r. Rejon ten nazwany później został Doliną Śmierci.
Dzisiejsze Kobylany to gospodarna, zadbana wieś w gminie Chorkówka. Liczy kilkaset lat.
700-lecie obchodzono w 1966 roku. Dowodem tego jest tablica pamiątkowa wmurowana na ścianie budynku szkoły. Kobylany posiadają: dom kultury, ośrodek zdrowia, szkołę podstawową, prężnie działającą Ochotniczą Straż Pożarną, która w 2010 roku obchodzi setną rocznicę swej działalności oraz klub sportowy Victoria Kobylany.
Kobylany to wieś, która ma dużą szansę na rozwój agroturystyki, a zawdzięcza to malowniczemu położeniu,  czystemu środowisku i bogatej faunie i florze.


Widok na Kobylany



0 komentarze: